40 năm giải phóng Quảng Trị

( TT&VH ) - Những ngày này , Quảng Trị đang sống trong không khí thiêng liêng đài kỷ niệm 40 năm phóng thích và 81 ngày đêm trông coi Thành cổ. Sau chiến dịch tháng 4/1972 ( bắt đầu từ 30/3 đến 1/5/1972 ) , Mỹ - Ngụy phải rút khỏi thị xã. Quảng Trị là tỉnh đầu tiên ở miền Nam được không có một sự hạn chế hay một trường hợp ngoại lệ nào cả phóng thích với hơn 10 vạn dân.Đây cũng là giai đoạn đáng nhớ với nhiếp ảnh gia Đoàn Công Tính , người đã đi vào lịch sử chiến tranh Việt Nam với những giây lát gắn liền với Quảng Trị Nụ cười thành cổ , Đánh chiếm căn cứ Đầu Mầu , phu phụ người lái đò sông Thạch Hãn... Tôi đã gặp và nghe ông kể chuyện những câu chuyện , những xúc cảm của ông sau nhưng tấm ảnh lịch sử:3 năm “đốt phim” oan uổngNhiếp ảnh gia Đoàn Công TínhĐoàn Công Tính kể: “Tôi đi học hơi muộn , 15 tuổi mới vào lớp 5 ở Nam Định. Rồi hết lớp 9 thì bỏ học , xung phong vào bộ đội như đa phần bầu bạn cùng lứa. Rành mạch thôi , vào năm 1960 , chiến trường Dân tộc phóng thích miền Nam sinh ra , bầu không khí hừng hực trên miền Bắc khiến mọi lớp thanh niên đều chọn cho mình con đường ấy.Tôi không mấy tiếc nuối về chuyện học hành dang dở. Khi còn ngồi trên ghế nhà trường , văn chương vẫn là môn tôi khá nhất. Trong ba lô của tôi , binh nhì Đoàn Công Tính , những năm đầu tiên vẫn luôn có những cuốn sách về lý luận văn chương của Gorki , hay sổ tay về kinh nghiệm viết văn của Nguyễn Tuân , Tô Hoài , Nguyên Hồng... Những ngòi viết ấy đều tự trưởng thành và đến với nghề displome kinh nghiệm sống của mình. Thậm chí , vài năm sau , khi về báo Quân đội quần chúng , tôi vẫn tin rằng nghề báo chỉ là giai đoạn tích lũy vốn sống để mình có xác xuất trở nên một nhà văn như sở nguyện. ( cười )Năm 1964 , tôi được cử đi học Trường Sĩ quan Pháo binh. Cơ duyên đến với nhiếp ảnh khá tình cờ: Tôi ở cùng một học viên có chiếc máy ảnh Zorki 6 bé xíu của Liên Xô. 2 niên học , những lần được anh cho chụp thử năng cú tôi “nghiện” tới mức vét hết tiền , xin mua lại chiếc máy mà tối tối mình vẫn rón rén sờ vào.Ra trường , về chỉ huy một trung đội pháo binh tại Hải Phòng , giấc mơ làm nhà văn khiến tôi hì hụi viết tiểu phẩm gửi tới báo Quân đội quần chúng. Đó đều là những mẩu chuyện con con chừng 300 chữ. Rồi cũng như nhà báo bây chừ , viết bài thì phải... có ảnh đi kèm. Trần thiếu úy của tôi khi đó là 65 đồng còn phim đen trắng bán ngoài huyện là 8 đồng/cuốn. Muốn kiệm ước , tôi chỉ có cách mua thuốc về , hì hụi tự mày mò tráng rửa trong hầm tối , còn phim thì cứ chụp 3 kiểu lại cắt ra rửa một lần.3 năm trời , cả đống “sản phẩm” gửi tới báo chỉ được đăng vài lần. Khổ nỗi , họ chỉ đăng chữ , còn ảnh gửi kèm thì không một lần hiện ra. Sau này nhìn lại , tôi nhận ra số ảnh ấy hồ hết đều lỗi nặng về bố cục , góc máy cũng như chọn sáng. Cứ việc đốt phim mãi như vậy , số ảnh chụp ra sau chót chỉ để dán lên bích báo trước lời khen nắc nỏm của phu phụ chiến sĩ.Đánh chiếm căn cứ Đầu Mầu ( 1972 ) - bức ảnh của Đoàn Công Tính từng đoạt Huy chương Vàng Tổ chức quốc tế các nhà báo ( OIJ )Cơ duyên với Thành cổNăm 1968 , tôi có bức ảnh đầu tiên được đăng trên báo... Tiền phong , chụp một tiểu đội nữ xạ thủ 12 ly 7 tại bờ biển Hải Phòng. Khỏi phải nói , việc một đội viên có ảnh đăng trên báo “xịn” khiến cả trung đội hân hoan thế nào.Rồi thưa thớt tới những bức ảnh khác. Ban tuyên huấn Quân khu 3 rút tôi lên công tác tại đó , sau một thời kì ngắn lại tới lượt báo Quân đội quần chúng nhận về. Mọi chuyện như một giấc mơ. Thêm một đôi năm cầm máy , tôi mới hiểu rằng quãng thời kì mày mò tự đến với nhiếp ảnh khi trước là quý giá khôn xiết để có kinh nghiệm cho mình.Hai năm vào nghề , tôi có những đợt đi chiến trường ngắn. Nhân bàn khi đó là Quảng Trị , vốn luôn là một trong những điểm nóng nhất trong chiến tranh Việt Nam. Sống cùng tự vệ du kích , theo họ đi mai phục tại những cứ điểm Cồn Tiên , Dốc Miếu , tôi hiểu thêm khá nhiều về đặc thù của vùng đất lửa này. Rồi như một cơ duyên , những bức ảnh quan yếu nhất trong đời cầm máy của tôi cũng đều đến từ Quảng Trị.Năm 1971 , tôi hiện diện tại chiến dịch Đường 9 - Nam Lào một cách khá gặp dịp tốt. Trên chuyến công tác xuống vùng Hạ Lào , tôi gặp khá đông xe thiết giáp và bộ đội đang hành quân tại khu vực sông Sê Pôn gần Quảng Trị. Mon men hỏi chuyện để “moi tin” , một cậu lính trinh sát viên Cùng làng Nam Định rỉ tai: “sắp có đánh lớn ở đây rồi”. Nụ cười Thành cổĐánh liều , tôi bỏ dở chuyến công tác đi Hạ Lào để nằm lại chờ tác nghiệp. Chỉ 2 ngày sau , chiến dịch Đường 9 - Nam Lào bắt đầu. Hàng trăm tấn bom đạn của Mỹ được trút xuống vùng đất quanh sông Sê Pôn , cộng cùng đó là những đợt đổ quân của lính Việt Nam Cộng hòa. Hơn chục ngày tại đó , tôi gặp dịp tốt là phóng viên chiến trường hiện diện sớm nhất trong điểm nóng của chiến dịch. Những loạt ảnh phóng sự lập tức được đăng tải trên báo Quân đội quần chúng , khiến cái tên Đoàn Công Tính bắt đầu được biết tới nhiều hơn.Rồi , thời cơ chụp những bức ảnh về chiến dịch Quảng Trị 1972 cũng đến với tôi một cách khá gặp dịp tốt. Bắt đầu chiến dịch , tôi được biết ý chí của miền Bắc là phóng thích Huế. Trước khi vào chiến trường , tôi còn cẩn trọng tìm tới gặp nhà văn Thanh Tịnh - vốn từng là chỉ dẫn viên du lịch tại Huế - để hỏi về kiến trúc và văn hóa của đất Cố đô. Tới Quảng Trị khi thị xã đã được phóng thích , tôi biết tin chiến dịch tấn công Huế sẽ không diễn ra nên lập tức quay về Hà Nội để chuyển những bức ảnh của mình. Rồi lại lập tức ngược về Quảng Trị , nằm ở bờ bắc sông Thạch Hãn gần chục ngày trước khi có dịp vào thành cổ giữa lúc trận chống chỏi đang diễn ra khốc liệt nhất.Số phận gặp dịp tốt , khiến tôi trở nên phóng viên độc nhất vô nhị của cả hai phía hiện diện trong Thành cổ vào những ngày lịch sử ấy. Bây chừ , nhắm mắt nhắm mũi lại , tôi vẫn nhớ như tạc vào óc nụ cười tươi như hoa của những đội viên trông coi Thành cổ trong buổi sáng hôm ấy. Họ trẻ lắm , đều khoảng đôi mươi và hồn nhiên tới không ngờ...“Tôi vẫn nợ Quảng Trị rất nhiều”Ngồi với TT&VH , nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính khá ưu tư khi nhắc tới chuỗi thời kì sau 1972. Năm 1975 , ông bỏ bỏ mất dịp tốt hội hiện diện trong chiến dịch Hồ Chí Minh vì lý do rất đơn giản: đang đi học tại trường Đảng Nguyễn Ái Quốc nên không được đưa vào danh sách phóng viên chiến trường. “Là người cầm máy , tôi buồn lắm vì không có dịp được làm nghề trong thời khắc lịch sử này”. Rồi sau phóng thích , nghệ sĩ Đoàn Công Tính chuyển ngành , vào Nam công tác tại một phòng văn hóa quận và xin về hưu sớm ở tuổi 45.Gần chục năm làm đủ nghề: nuôi cút cút , đào ao thả cá rô phi , chụp ảnh dạo rồi đi lang thang làm nghề chụp ảnh lưu niệm tại các tỉnh phía Nam , Đoàn Công Tính vẫn dành thời kì chụp những bức ảnh về cuộc sống thường nhật của một Việt Nam trong giai đoạn hòa bình. Rồi từ 1997 , những cuộc triển lãm của Đoàn Công Tính bắt đầu được tổ chức lại , từ trong nước cho tới Mỹ , Thụy Điển , Hàn Quốc. Hẳn nhiên , những bức ảnh chụp chiến tranh của Đoàn Công Tính vẫn được phía trưng bày ưa thích nhất. Về phần mình , ông bảo “tôi vẫn còn nợ Quảng Trị rất nhiều”.Chiêu Minh ( ghi ) .
Nhiếp ảnh gia Đoàn Công Tính.
Đánh chiếm căn cứ Đầu Mầu ( 1972 ) - bức ảnh của Đoàn Công Tính từng đoạt Huy chương Vàng Tổ chức quốc tế các nhà báo ( OIJ ).
Nụ cười Thành cổ.
“Tôi vẫn nợ Quảng Trị rất nhiều”Ngồi với TT&VH , nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính khá ưu tư khi nhắc tới chuỗi thời kì sau 1972. Năm 1975 , ông bỏ bỏ mất dịp tốt hội hiện diện trong chiến dịch Hồ Chí Minh vì lý do rất đơn giản: đang đi học tại trường Đảng Nguyễn Ái Quốc nên không được đưa vào danh sách phóng viên chiến trường. “Là người cầm máy , tôi buồn lắm vì không có dịp được làm nghề trong thời khắc lịch sử này”. Rồi sau phóng thích , nghệ sĩ Đoàn Công Tính chuyển ngành , vào Nam công tác tại một phòng văn hóa quận và xin về hưu sớm ở tuổi 45.Gần chục năm làm đủ nghề: nuôi cút cút , đào ao thả cá rô phi , chụp ảnh dạo rồi đi lang thang làm nghề chụp ảnh lưu niệm tại các tỉnh phía Nam , Đoàn Công Tính vẫn dành thời kì chụp những bức ảnh về cuộc sống thường nhật của một Việt Nam trong giai đoạn hòa bình. Rồi từ 1997 , những cuộc triển lãm của Đoàn Công Tính bắt đầu được tổ chức lại , từ trong nước cho tới Mỹ , Thụy Điển , Hàn Quốc. Hẳn nhiên , những bức ảnh chụp chiến tranh của Đoàn Công Tính vẫn được phía trưng bày ưa thích nhất. Về phần mình , ông bảo “tôi vẫn còn nợ Quảng Trị rất nhiều”.